Co to jest upadłość konsumencka i dla kogo jest przeznaczona?

Upadłość konsumencka to proces oddłużenia osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Z uwagi na ostatnie zmiany w przepisach, został on znacznie ułatwiony, jednak jest nadal bardzo negatywnie kojarzony z uwagi na domniemaną utratę wszelkiego majątku i środków do życia.

Upadłość nie oznacza zawsze pozbawienia dorobku, a już na pewno nie środków niezbędnych do zaspokojenia podstawowych potrzeb. Wszystko zależy jednak w głównej mierze m. in. od indywidualnej sytuacji dłużnika, wysokości uzyskiwanych przez niego dochodów i zachowania z czasów przed złożeniem wniosku.

Oddłużenie polega na umorzeniu części lub wszystkich zobowiązań osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

Należy również zaznaczyć, jaki jest główny cel upadłości konsumenckiej. Nie jest to w pierwszej kolejności zaspokojenie wierzycieli, a przeciwnie – właśnie oddłużenie osoby fizycznej. Pokrycie długów jest kwestią braną pod uwagę w drugiej kolejności.

Upadłość konsumencka – co z majątkiem?

W toku postępowania upadłościowego faktycznie nasz majątek może być sprzedany przez syndyka. Stracimy jednak tylko taką część majątku, jaka będzie niezbędna do zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Nie zawsze będzie oznaczało to sprzedaż wszystkiego, co mamy.

Co więcej, po ogłoszeniu upadłości nasze potrzeby mieszkaniowe będą zaspokojone. Po sprzedaży nieruchomości uzyskamy bowiem środki na wynajęcie mieszkania. Osoba, która ogłosi upadłość konsumencką, nie zostanie więc automatycznie wysłana na bruk.

Należy też zaznaczyć, że nigdy nie zostaniemy pobawieni środków na zaspokojenie potrzeb życiowych. Zawsze syndyk pozostawi nam pieniądze na pokrycie opłat, leczenie czy jedzenie.

Ponadto, istnieje szereg przedmiotów wyłączonych spod egzekucji, tj. przedmiotów pierwszej potrzeby. Zgodnie z art. 829 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, są to:

• przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i jego domowników, w szczególności lodówka, pralka, odkurzacz, piekarnik lub kuchenka mikrofalowa, płyta grzewcza służąca podgrzewaniu i przygotowywaniu posiłków, łóżka, stół i krzesła w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników oraz po jednym źródle oświetlenia na izbę, chyba że są to przedmioty, których wartość znacznie przekracza przeciętną wartość nowych przedmiotów danego rodzaju;
• pościel, bielizna i ubranie codzienne, w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
• zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca;
• jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
• narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych;
• u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy lub u dłużnika, będącego osobą fizyczną wykonującą działalność gospodarczą – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie;
• przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
• produkty lecznicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2020 r. poz. 944) niezbędne do funkcjonowania podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej przez okres trzech miesięcy oraz niezbędne do jego funkcjonowania wyroby medyczne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 186);
• przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny.

Jakie są zalety upadłości konsumenckiej?

• Od chwili ogłoszenia upadłości wierzyciele nie mogą już nękać Dłużników, powinni się kontaktować wyłącznie z syndykiem.
• Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd weźmie pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe. Komornik nie będzie aż tak analizował sytuacji osobistej dłużnika.
• Jeżeli konsument będzie prawidłowo wykonywał ustalony plan spłaty to może liczyć na oddłużenie, czyli umorzenie części lub całości długu. Całkowite oddłużenie, bez ustalania
  planu spłaty, również jest możliwe, lecz tylko w określonych przypadkach. W przypadku egzekucji komorniczej, będzie ona trwała aż do całkowitego zaspokojenia wierzyciela.
• Wszelkie egzekucje komornicze zostają umorzone – nie narastają koszty komornicze.
• Następuje wykreślenie z rejestru Dłużników – po wykonaniu planu spłaty dłużnik rozpoczyna życie na nowo.
• Odsetki nie są dalej naliczane – w postępowaniu komorniczym narastają i odsetki i koszty egzekucji.
• Celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie konsumenta, a postępowania egzekucyjnego zaspokojenie wierzyciela wraz ze wszelkimi dodatkowymi kosztami i ciągle narastającymi odsetkami.
• Postępowanie upadłościowe zakończy się po około kilku latach. Jeżeli zobowiązań jest dużo, egzekucja komornicza może trwać nawet do końca życia dłużnika.
• Upadłość konsumencka gwarantuje pełne oddłużenie. Bez niej spadkobiercy odziedziczą Twoje niespłacone długi!
• W upadłości współpracuje się z syndykiem. W przypadku egzekucji komorniczej istnieje obowiązek stawiania się na każde wezwanie komornika w jego kancelarii celem udzielania wyjaśnień pod rygorem wymierzenia grzywny, znoszenia wizyt komornika w mieszkaniu lub zakładzie pracy.

Upadłość konsumencka – ile kosztuje?

Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej powinien być opłacony – opłata wynosi tylko 30,00 zł.

Jeżeli ustanowimy pełnomocnika do prowadzenia naszej sprawy, będziemy musieli opłacić pełnomocnictwo, co kosztuje 17,00 zł. Koszty samej obsługi prawnej ustalane są w sposób indywidualny.

Dłużnik musi mieć też świadomość, że będzie zobowiązany do pokrycia kosztów postępowania prowadzonego po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Ich wysokość zależy od czasu trwania postępowania, a także rozmiaru czynności podejmowanych przez syndyka. Dłużnik nie musi jednak dysponować odpowiednimi oszczędnościami, gdyż suma ta może zostać ona rozłożona na raty w ramach Planu Spłaty Wierzytelności. Wyjątek stanowi umorzenie zobowiązań bez ustalania Planu.

Czy wszystkie moje długi zostaną umorzone?

Istnieje wąska grupa zobowiązań, które nie zostaną umorzone po ogłoszeniu upadłości, a nawet po wykonaniu planu spłaty wierzytelności. Są to:

• Zobowiązania, które powstały po dacie ogłoszenia upadłości – np. nowo zaciągnięte pożyczki, opłaty za media, czynsz mieszkaniowy. Dłużnik będzie musiał opłacać je terminowo z kwot otrzymanych od syndyka, w przeciwnym razie znowu się zadłuży.
• Wszelkie należności alimentacyjne – czyli np.: zasądzone prawomocnym wyrokiem alimenty na małoletnie dziecko. Nie można ich również rozłożyć na raty. UWAGA – aby ograniczyć nadużywanie tego wyjątku, miesięczna wysokość alimentów płaconych przez syndyka dla każdej osoby uprawnionej nie może przekroczyć minimalnego wynagrodzenia za pracę!
• Renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci – np. renta za spowodowanie wypadku komunikacyjnego.
• Wierzytelności z tytułu orzeczeń w sprawach karnych – chodzi tu zarówno o grzywny zasądzone prawomocnym wyrokiem karnym ale także grzywny nałożone jako kary porządkowe w trakcie postępowań sądowych, obowiązki naprawienia szkody, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, nawiązki, zobowiązania do naprawienia szkody.
• Wierzytelności, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu – dlatego wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zawierać pełne i prawdziwe informacje.

Co może pójść nie tak podczas postępowania? Kiedy zostanie ono umorzone?

Są trzy najczęstsze sytuacje, które uniemożliwią pozytywne zakończenie postępowania upadłościowego:

• jeżeli upadły nie wskaże lub nie wyda syndykowi całego majątku, niezbędnych dokumentów lub w inny sposób nie wykonuje ciążących na nim obowiązków;
• jeżeli zostanie ujawnione, że dane podane przez dłużnika we wniosku o ogłoszenie upadłości są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi;
• ujawnienie się w toku postępowania upadłościowego okoliczności stanowiących podstawę oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, tj. istnienie jednej z przesłanek negatywnych (np. brak złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w okresie prowadzenia działalności gospodarczej) lub brak przesłanek pozytywnych (np. brak istnienia stanu niewypłacalności).

O co należy zadbać przed złożeniem wniosku?

Każdy dłużnik powinien wykazać przed sądem, że zachowywał należytą staranność jako dłużnik. Dłużnik musi przede wszystkim:

1. starać się spłacać swoje zobowiązania chociaż w minimalnych kwotach, co będzie stanowiło przed sądem wyraz dobrej woli;
2. gromadzić dokumenty dotyczące zadłużenia, czyli:
   • Umowę kredytu/pożyczki wraz z harmonogramem spłat
   • Wezwania do zapłaty – te najbardziej aktualne
   • Wyrok sądowy/nakaz zapłaty
   • Zawiadomienie o wszczęciu egzekucji komorniczej – inna korespondencja dot. egzekucji – najbardziej aktualna.
3. gromadzić dokumenty wykazujące, że znajduje się w trudnej sytuacji osobistej, np. dokumentację medyczną,
4. wykazać aktualne dochody, wydatki i posiadany majątek za pomocą:
   • Umowy o pracę itp. / Decyzji o przyznaniu świadczeń socjalnych / decyzji dot. wymiaru emerytur lub rent;
   • Rachunków za media / umowy najmu nieruchomości;
   • Aktów notarialnych / umów sprzedaży ruchomości / dowodu rejestracyjnego pojazdu.

Co się dzieje po ogłoszeniu upadłości?

Często dłużnicy myślą, że ogłoszenie upadłości przez sąd kończy ich nieprzyjemną przygodę z długami. Niestety, co do zasady przygoda ta będzie musiała jeszcze potrwać kilka lat. Wraz z ogłoszeniem upadłości majątek upadłego staje się tzw. masą upadłościową, którą zarządza syndyk.

Składniki masy upadłościowej co do zasady zostają spieniężone, a wierzyciele uzyskują częściowy zwrot przysługujących im wierzytelności. Gdy upadły nie posiada żadnego majątku, etap ten zostaje pomijany.

O ile sąd nie postanowi umorzyć wszystkich długów dłużnika z uwagi na jego wyjątkową sytuację, ustali on plan spłaty wierzycieli, który w najgorszym przypadku będzie obejmował aż siedem lat, jeżeli stwierdzi się, że dłużnik w sposób rażący i celowy doprowadził do swojej niewypłacalności.

Plan spłaty jest w istocie układem ratalnym obejmującym wszystkich wierzycieli, który uwzględnia sytuację dłużnika. Syndyk może przykładowo wyliczyć, biorąc pod uwagę dochody i wydatki dłużnika i jego rodziny, że dłużnik może uiszczać na rzecz wierzycieli kwotę 400 zł miesięcznie. Jeżeli organy dojdą do wniosku, że nie zawinił on w zakresie popadnięcia w stan swojej niewypłacalności mogą np. ustalić, że będzie on musiał uiszczać tą kwotę tylko przez dwa lata.

Warunkowe zawieszenie spłacania długów – czy jest możliwe?

Od niedawna w Polsce istnieje instytucja warunkowego umorzenia długów.

Można ją zastosować w sytuacji, gdy osobista sytuacja dłużnika uniemożliwia dokonywanie jakichkolwiek spłat, ale nie ma pewności, że jest to stan stały – np. kiedy młoda osoba ma przejściowe problemy ze zdrowiem lub znalezieniem pracy.

Sąd może zawiesić spłacanie długów na maksymalnie 5 lat. Nie należy jednak zbyt pochopnie wnosić o warunkowe umorzenie długów – może ono bowiem oznaczać ustalenie planu spłaty wierzycieli wiele lat po zakończeniu postępowania upadłościowego, chyba że po okresie zawieszenia sąd zdecyduje się umorzyć długi.

Co z dziedziczeniem po ogłoszeniu upadłości?

Odpowiedź na powyższe pytanie zależy od kilku czynników.

Jeżeli otwarcie spadku, czyli śmierć spadkobiercy, nastąpiła po ogłoszeniu upadłości, to upadły nie składa już w takim przypadku oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. W momencie ogłoszenia upadłości utracił on przecież prawo do zarządzania swoim majątkiem. Spadki otwarte po dniu ogłoszenia upadłości wchodzą automatycznie do masy upadłości z tak zwanym „dobrodziejstwem inwentarza”. Oznacza to, że do masy upadłościowej wejdzie majątek, który pozostał po spłaceniu ewentualnych zobowiązań zmarłego spadkodawcy.

Jeżeli natomiast zadłużenie spadkodawcy przekracza wartość jego majątku, wówczas zadłużenie nie wchodzi do masy upadłościowej. Ani dłużnik, ani syndyk masy upadłościowej nie mogą w żadnych okolicznościach odrzucić spadku.

Jeżeli śmierć spadkodawcy (otwarcie spadku) nastąpiła przed ogłoszeniem upadłości, dłużnik jeszcze nie złożył oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, a nie upłynął jeszcze termin sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku na złożenie takiego oświadczenia – spadek automatycznie wchodzi w skład masy upadłościowej z dobrodziejstwem inwentarza.

Podobnie jak w sytuacji otwarcia spadku po ogłoszeniu upadłości, syndyk nie składa oświadczenia, a spadku nie można odrzucić. Natomiast w przypadku złożenia przez dłużnika oświadczenia o przyjęciu lub odrzucenia spadku przed ogłoszeniem upadłości, pozostaje ono ważne.

Upadłość konsumencka – co z rozdzielnością majątkową?

Najważniejszą kwestią przy ogłaszaniu upadłości konsumenckiej dla osób pozostających w związku małżeńskim jest fakt, że od momentu jej ogłoszenia automatycznie, z mocy prawa powstaje między nimi rozdzielność majątkowa. W praktyce oznacza to, że od momentu ogłoszenia upadłości, każdy z małżonków będzie posiadał swój własny osobisty majątek. Dotychczasowy majątek wspólny wchodzi do masy upadłościowej. Nie można dokonać jego podziału. Zostanie więc utracony i przeznaczony na rzecz spłaty długów!

Po ogłoszeniu upadłości nie można ustanowić rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości.

Rozdzielność majątkowa zabezpiecza majątek drugiej strony przed zajęciem przez syndyka, pod warunkiem, że stosowna umowa w formie aktu notarialnego została zawarta nie krócej niż na 2 lata przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką.

Umowa rozdzielności podpisana później (np. na krótko przed złożeniem wniosku o upadłość) nie może być uznana za wiążącą, więc mienie obu małżonków będzie mogło zostać zaliczone na poczet masy upadłości. Rozdzielność majątkową może również ogłosić sąd, na skutek stosownego orzeczenia. W takim przypadku orzeczenie powinno zostać wydane na minimum rok przed złożeniem wniosku o bankructwo konsumenckie osoby fizycznej.

Przede wszystkim małżonek upadłego musi pamiętać, że ma prawo zgłosić sędziemu-komisarzowi wierzytelność w majątku wspólnym z tytułu swojego udziału!

Upadłość konsumencka – czy da się ochronić majątek?

Dłużnik, który chciałby uchronić majątek przed sprzedażą przez syndyka może złożyć wniosek o restrukturyzację lub zawarcie układu konsumenckiego. Istnieje bowiem duże ryzyko, że w toku zwykłego postępowania upadłościowego majątek nieruchomy zostanie spieniężony. Należy mieć na uwadze możliwości wynikające z pre-pack, czyli przygotowanej likwidacji.

Aktualnie, zgodnie z brzmieniem art. 491(2) ust. 1a ustawy Prawo upadłościowe, w postępowaniu o ogłoszenie upadłości uczestnik postępowania może złożyć wniosek o zatwierdzenie warunków sprzedaży składników majątku o znacznej wartości.

Atrakcyjność pre-packu wynika z tego, że przyszłym nabywcą składnika majątkowego mogą być m.in. osoby powiązane z upadłym, np. dziecko lub małżonek. Rozwiązanie jest jednak możliwe tylko wtedy, gdy cena nabycia danego składnika majątku nie jest niższa niż cena wynikająca z oszacowania biegłego.

Często stosowane wyzbycie się majątku nie zawsze jest korzystne dla dłużnika! Zgodnie z art. 300 § 2 k.k. karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 podlega ten, kto w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, bądź usuwa znaki zajęcia.

Wszelkie przeniesienia własności nieruchomości w sytuacji, gdy istnieje już prawomocny wyrok sądowy, może skutkować pociągnięciem dłużnika i nabywcy do odpowiedzialności cywilnej, a nawet i karnej związanej z prowadzeniem działań zmierzających do pokrzywdzenia wierzyciela.

Najgorsze co może zrobić zadłużony to przenieść w drodze darowizny swoje ruchomości albo nieruchomości na rzecz osób najbliższych!

To również sytuacja, w której dłużnik uniemożliwia wejście do swojego majątku jakiegoś przedmiotu, np. zrzekając się spadku po rodzicach.

Postępowanie upadłościowe – jakie są jego rodzaje?

Pomimo, że prawo upadłościowe ma jeden cel, istnieje kilka rodzajów postępowań. W zakresie upadłości konsumenckiej można w pierwszej kolejności wyróżnić upadłość likwidacyjną oraz tzw. układ konsumencki. Układ konsumencki nie do końca polega na ogłoszeniu upadłości dłużnika, lecz również zmierza do oddłużenia oraz zaspokojenia wierzycieli.

Upadłość likwidacyjna natomiast, jest to typowe postępowanie upadłościowe, którego częstym skutkiem jest likwidacja całego wartościowego majątku dłużnika. Dłużnik uzyskuje status upadłego, z czym wiąże się wiele aspektów pozytywnych, ale i negatywnych.

Możemy wyróżnić dwa tryby prowadzenia postępowania o upadłość likwidacyjną – tryb zwyczajny i uproszczony.

Upadłość konsumencka – kto to jest syndyk?

Syndyk jest organem powoływanym przez sąd w momencie ogłoszenia upadłości. W toku postępowania upadłościowego uproszczonego, syndyk odgrywa bardzo ważną rolę. To on bowiem składa sądowi propozycje planu spłaty wierzycieli. To z syndykiem należy więc ustalić wysokość miesięcznych rat, jakie będziemy uiszczać na rzecz wierzycieli. Współpraca z nim doprowadzić może do szybkiego oddłużenia, które jest o wiele mniej dotkliwe w skutkach niż egzekucja komornicza.

Syndyk będzie też zarządzać Twoim majątkiem i sprawować nad nim nadzór. Syndyk zawiadomi o upadłości wszystkich Twoich wierzycieli, komornika, banki oraz inne instytucje finansowe. Będzie on więc łącznikiem pomiędzy Tobą, a wszystkimi podmiotami powiązanymi z Twoimi długami. Syndyk dokona także spisu inwentarza i oszacuje masę upadłości oraz ułoży plan likwidacyjny, tzn. ustali, w jaki sposób zostanie sprzedany Twój majątek. Syndyk będzie czynił starania, aby sprzedać majątek po jak najwyższej cenie – im większy zysk ze sprzedaży, tym w wyższym stopniu długi zostaną zaspokojone.

Upadłość konsumencka – czy warto zawierać ugody z wierzycielami?

Zawieranie ugód z wierzycielami nie zawsze jest korzystne. Często wierzyciele, których należności są na skraju przedawnienia występują do dłużników z propozycją ugodową. Zależy im na tzw. uznaniu długu, które przerywa bieg przedawnienia.

Zawieranie ugód z wierzycielami jest bardziej popularne w postępowaniu restrukturyzacyjnym niż w upadłości konsumenckiej. W postępowaniach restrukturyzacyjnych zawierane są tzw. układy – swoiste porozumienia pomiędzy dłużnikiem a wierzycielami, które – o ile spełnia wymogi prawne – są zatwierdzane przez sąd.

Zawsze warto rozważyć również złożenie wniosku o układ konsumencki – postępowanie układowe jest bowiem dostępne nie tylko dla przedsiębiorców. Co istotne, taka zbiorcza ugoda często pozwala uchronić majątek przed spieniężeniem!

Pozostaw swoje dane w formularzu, a nasi specjaliści oddzwonią do Ciebie w ciągu 30 minut*.

*Kontakt zwrotny w ciągu 30 minut obowiązuje w godzinach otwarcia biura (08:00 – 17:00 PN-PT)