Upadłość gospodarcza – co to jest?

„Upadłość gospodarcza” jest obiegowym terminem, którym jednak nie posługuje się ustawa Prawo upadłościowe. Odnosi się on do postępowania oddłużeniowego osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą (jednoosobową) lub postępowania upadłościowego przedsiębiorstwa (np. spółki).

Upadłość gospodarcza to postępowanie mające na celu równomierne zaspokojenie wierzycieli z majątku dłużnika, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą, również zachowanie dłużnego przedsiębiorstwa.
Należy zaznaczyć, że obowiązkiem dłużnika niewypłacalnego jest złożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, bez względu na późniejszą decyzję sądu.

Upadłość gospodarcza – dla kogo?

Zgodnie z przepisami, upadłość gospodarczą mogą ogłosić przedsiębiorcy. Przedsiębiorcą jest:

• osoba fizyczna;
• osoba prawna;
• jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą;
• wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Upadłość gospodarcza jest więc procesem przeznaczonym dla osób prowadzących działalność gospodarczą, a w rozumieniu ogólnym m. in. dla:

• Osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą lub zawodową,
• Wspólnika osobowej spółki jawnej,
• Spółki jawnej,
• Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• Wspólnika spółki partnerskiej.

Upadłość gospodarcza – czy to w istocie likwidacja spółki?

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w ujęciu prawnym upadłość spółki a jej likwidacja to dwie różne rzeczy. Likwidacja spółki realizowana jest bowiem w oparciu o Kodeks spółek handlowych, a upadłość natomiast w oparciu o ustawię Prawo upadłościowe. Są to dwa różne sposoby zakończenia bytu prawnego spółki.

Upadłość ogłasza się w stosunku do firmy, która stała się niewypłacalna. Niewypłacalność to stan, w którym zaprzestaliśmy płacenia wymagalnych zobowiązań co najmniej przez 3 miesiące, a suma niewykonanych zobowiązań przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa, bądź gdy zobowiązania przekraczają wartość naszego majątku. Każdy niewypłacalny przedsiębiorca zobowiązany jest zgodnie z literą prawa do ogłoszenia upadłości! Zaznaczenia wymaga, że nie zawsze ogłoszenie upadłości firmy będzie wiązało się z jej rozwiązaniem, należy bowiem co do zasady zmierzać do zachowania dłużnego przedsiębiorstwa, jeżeli tylko jest to możliwe.

Likwidacja spółki co do zasady – w przeciwieństwie do ogłoszenia upadłości – jest dobrowolna i następuje przeważnie w wyniku decyzji podjętej przez wspólników. Do częstych powodów likwidacji spółki należy np. śmierć wspólnika, a nie niewypłacalność spółki.

Jeżeli spółka jest niewypłacalna, ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, a nie rozpoczynać czynności likwidacyjne. W innym przypadku, co do zasady korzystniejsze i szybsze jest przeprowadzenie likwidacji spółki.

Upadłość gospodarcza – jak wygląda upadłość jednoosobowej działalności gospodarczej?

Od 24 marca 2020 roku postępowanie wobec osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą należy prowadzić tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym. Jest to ogromne ułatwienie dla przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, bowiem dotychczas, tak jak w standardowej upadłości gospodarczej, priorytetem było zaspokojenie wierzycieli.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, dłużnik otrzymał możliwość oddłużenia w następujący sposób:

• ustalenie planu spłaty na wniosek (art. 369 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe – p. u.);
• umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, przy oczywistej i trwalej niezdolności do dokonywania jakichkolwiek spłat przez upadłego (art. 369 ust. 1a p. u.);
• warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli przy niezdolności spłaty niemającej charakteru trwałego (art. 369 ust. 2 p. u.).

Niezależnie od powyższego każdy przedsiębiorca, także ten prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie swojej upadłości w sytuacji, gdy stał się niewypłacalny. Dłużnik ma na to 30 dni od dnia powstania stanu niewypłacalności, a ten powstaje, gdy przedsiębiorca nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań dłużej niż trzy miesiące.

Upadłość gospodarcza – kiedy sąd jej nie ogłosi?

Samo złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości gospodarczej, nawet w odpowiednim terminie nie powoduje, że przedsiębiorca może czuć się całkowicie bezpieczny. W pierwszej kolejności należy wskazać że wniosek nie zostanie uwzględniony, jeżeli zawiera braki formalne, a te – wobec znacznego obciążenia sądów sprawami upadłościowymi – wytykane są bardzo często. Poprawne sformułowanie i opracowanie przedmiotowego wniosku jest bardzo trudne.

Sąd odrzuci również wniosek, jeżeli:

• przedsiębiorca ma dług wyłącznie wobec jednego wierzyciela;
• gdy zobowiązania dłużnika przekraczają wartość jego majątku, ale stan ten utrzymuje się krócej, niż przez co najmniej 24 miesiące;
• majątek pozostały dłużnikowi do dyspozycji jest niewystarczający do tego, by pokryć koszty przeprowadzenia postępowania upadłościowego;
• dłużnik ma zdolność wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań;
• gdy wniosek zostanie złożony w okresie przekraczającym 1 rok od daty śmierci przedsiębiorcy-dłużnika, który był osobą fizyczną.

Sąd według swojego uznania może też oddalić wniosek o upadłość gospodarczą w następujących przypadkach:

• gdy majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym lub skarbowym czy hipoteką morską w stopniu na tyle dużym, iż pozostały majątek nie wystarczy na uregulowanie kosztów postępowania;
• kiedy zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku i stan ten utrzymuje się przez ponad 24 miesiące, ale sąd uzna, iż w najbliższym czasie w danym przypadku nie istnieje zagrożenie, iż przedsiębiorca stanie się niewypłacalny.

Należy podkreślić, że powyższe sytuacje nie wyczerpują możliwości podjęcia dalszych działań na drodze prawnej!

Postępowanie o ogłoszenie upadłości gospodarczej – ile kosztuje?

Pomimo wprowadzenia znacznego ułatwienia dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie umorzenia niespłaconych w toku postępowania długów, koszty postępowania gospodarczego są nadal tak samo stosunkowo wysokie dla wszystkich przedsiębiorców.

Opłata od wniosku wynosi 1.000 zł, natomiast wysokość zaliczki na koszty postepowania, jakie ma uiścić dłużnik wynoszą 5.148,07 zł, co łącznie na sam początek daje kwotę 6.148,07 zł. Należy podkreślić, że ta druga kwota stanowi zaliczkę, a nie całkowity i pewny koszt postępowania. W toku sprawy sąd może wezwać do uiszczenia kolejnej zaliczki w wyższej kwocie niż „ryczałt” wpłacany przy złożeniu wniosku. Wszystko zależy bowiem od przebiegu postępowania.

Brak zapłaty zaliczki skutkuje wezwaniem do jej uiszczenia pod rygorem zwrotu wniosku. Gdy masie upadłości nie ma płynnych funduszów na pokrycie kosztów, prawo upadłościowe przewiduje również m.in. możliwość zobowiązania największych wierzycieli do wpłaty zaliczki na pokrycie kosztów postępowania.

Należy też wskazać, że – jak w każdym postępowaniu – zawsze istnieje możliwość złożenia wniosku o zwolnienie z kosztów sądowych. Zwolnienie obejmuje jednak wyłącznie koszty sadowe, a nie wszelkie wydatki związane z postępowaniem, w szczególności w zakresie spłaty wierzycieli.

Upadłość gospodarcza – jakie konsekwencje zaniechania złożenia wniosku?

Przedsiębiorcy często zapominają, że nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, mają bezwzględny obowiązek zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Konsekwencje takiego błędu mogą być bardzo poważne, a mianowicie:

• obowiązek odszkodowawczy,
• odpowiedzialność subsydiarna,
• odpowiedzialność członków zarządu określona w art. 116 Ordynacji Podatkowej,
• odpowiedzialność karna,
• utrudniony dostęp do upadłości konsumenckiej,
• zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.

Co więcej należy pamiętać, że do złożenia wniosku w procesie upadłości gospodarczej uprawniony jest zarówno dłużnik jak również każdy z jego wierzycieli.

Fakt ten jest niesamowicie istotny w przypadku, gdy dłużnik ma do czynienia z agresywną postawą wierzycieli. W sytuacji, gdy któryś z nich uprzedzi dłużnika przy składaniu wniosku o ogłoszenie upadłości gospodarczej, tracimy kontrolę nad procesem postępowania.

Upadłość gospodarcza – czy mogę złożyć wniosek o upadłość mojego kontrahenta?

Nie każdy przedsiębiorca wie, że jego upadłość może być ogłoszona również wbrew jego woli. O ile wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik samodzielnie (a nawet musi) lub każdy z jego wierzycieli osobistych.

Wierzyciel osobisty może domagać się spełnienia od dłużnika osobistego na jego rzecz świadczenia nie tylko z dóbr rzeczowych, ale i z majątku osobistego. Wierzyciel osobisty jest np. uprawniony do spełnienia na jego rzecz świadczenia z pensji czy emerytury, która wpływa na jego rachunek bankowy.

Zawsze lepiej uprzedzić swojego wierzyciela w zakresie złożenia wniosku i być inicjatorem postępowania.

Nie będzie do tego jednak uprawniony podmiot, będący jedynie wierzycielem rzeczowym, np. hipotecznym.

Kiedy powstaje stan niewypłacalności przedsiębiorstwa?

Aby przedsiębiorca mógł złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości gospodarczej musi spełnić następujące przesłanki:

• być niewypłacalny, tj. nie regulować swoich zobowiązań przez okres co najmniej trzech miesięcy,
• mieć co najmniej dwóch wierzycieli. Sąd oddali wniosek o upadłość, jeżeli zaległości finansowe firmy są jedynie przejściowe, np. wynikają z braku otrzymania płatności od kontrahenta,
• być w stanie pokryć koszty postępowania upadłościowego.

Dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Należy pamiętać, że nie każdy może ogłosić upadłość. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 Prawa upadłościowego nie mogą tego dokonać Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, publiczne samodzielne zakłady opieki zdrowotnej, instytucje i osoby prawne utworzone w drodze ustawy, chyba że ustawa ta stanowi inaczej, oraz utworzone w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą, osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej, uczelnie, fundusze inwestycyjne.

Upadłość gospodarcza – jakie są kategorie zaspokojenia wierzycieli?

Przedsiębiorca będący profesjonalistą w obrocie musi pamiętać, że jego długi nie będą spłacane „po równo”. Należności podlegające zaspokojeniu z funduszów masy upadłości dzieli się na następujące kategorie:

• kategoria pierwsza – przypadające za czas przed ogłoszeniem upadłości należności ze stosunku pracy, z wyjątkiem roszczeń z tytułu wynagrodzenia reprezentanta upadłego lub wynagrodzenia osoby wykonującej czynności związane z zarządem lub nadzorem nad przedsiębiorstwem upadłego, należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego, należności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę, przypadające za trzy ostatnie lata przed ogłoszeniem upadłości należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875) oraz należności powstałe w postępowaniu restrukturyzacyjnym z czynności zarządcy albo należności powstałe z czynności dłużnika dokonanych po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego niewymagających zezwolenia rady wierzycieli albo zgody nadzorcy sądowego lub dokonanych za zezwoleniem rady wierzycieli albo zgodą nadzorcy sądowego, jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości jak również należności z tytułu kredytu, pożyczki, obligacji, gwarancji lub akredytyw lub innego finansowania przewidzianego układem przyjętym w postępowaniu restrukturyzacyjnym i udzielonego w związku z wykonaniem takiego układu, jeżeli upadłość ogłoszono w wyniku rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego nie później niż trzy miesiące po prawomocnym uchyleniu układu;
• kategoria druga – inne należności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w innych kategoriach, w szczególności podatki i inne daniny publiczne oraz pozostałe należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne;
• kategoria trzecia – odsetki od należności ujętych w wyższych kategoriach w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał, a także sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów;
• kategoria czwarta – należności wspólników albo akcjonariuszy z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach, w szczególności dostawy towaru z odroczonym terminem płatności, dokonanej na rzecz upadłego będącego spółką kapitałową w okresie pięciu lat przed ogłoszeniem upadłości, wraz z odsetkami.

Pozostaw swoje dane w formularzu, a nasi specjaliści oddzwonią do Ciebie w ciągu 30 minut*.

*Kontakt zwrotny w ciągu 30 minut obowiązuje w godzinach otwarcia biura (08:00 – 17:00 PN-PT)