Jedną ze szczególnych grup społecznych zmagających się z problematyką niewypłacalności są rolnicy. Pomimo to ustawodawca w sposób wyraźny nie określił ich statusu w ramach postępowania upadłościowego a możliwość ogłoszenia upadłości przez rolników budziła zasadnicze wątpliwości.

Przesłanką ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest niewypłacalność, t. j. sytuacja, w której dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 prawa upadłościowego).

Ustawa Prawo upadłościowe przewiduje odrębne tryby ogłoszenia dla przedsiębiorców i dla osób fizycznych – są to: upadłość na zasadach ogólnych (gospodarcza) i tzw. upadłość konsumencka.

W przypadku pierwszego trybu, przewidzianego dla przedsiębiorców, na mocy art. 6 pkt 5 p. u., ustawa dokonuje wyłączenia zdolności upadłościowej osoby fizycznej prowadzącej gospodarstwo rolne, która nie prowadzi innej działalności gospodarczej lub zawodowej.

W przeciwieństwie do egzekucji prowadzonej przez komornika, zmierzającej tylko do zaspokojenia wierzycieli, celem postępowania upadłościowego jest oddłużenie konsumenta  (art. 2 ust. 1a p. u.), co w skrajnym przypadku (braku jakiegokolwiek majątku po stronie upadłego) może doprowadzić do całkowitego umorzenia jego długów. Dodatkowym atutem jest niski koszt ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Wniosek o upadłość wymaga uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 30 zł, zaś pozostałe koszty pokrywane są tymczasowo ze środków Skarbu Państwa i w przypadku braku posiadania przez upadłego majątku zostają finalnie umorzone.

Jeśli poza gospodarstwem rolnik zajmuje się także prowadzeniem firmy, wtedy może ubiegać się o upadłość przedsiębiorcy (a nie konsumenta).

Upadłość gospodarcza jest o tyle trudniejsza dla rolnika, że:

• Postępowanie wobec przedsiębiorcy jest co do charakteru postępowaniem typowo windykacyjnym, którego celem jest maksymalne zaspokojenie wierzycieli.
• Ustawa zobowiązuje przedsiębiorcę do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od zaistnienia okoliczności, będących podstawą do jej ogłoszenia (niewypłacalność). Niedopełnienie tego obowiązku skutkuje odpowiedzialnością odszkodowawczą oraz karną.
• Aby przedsiębiorca mógł ogłosić upadłość musi dysponować określonym majątkiem, co wynika bezpośrednio z celu jaki niesie za sobą upadłość przedsiębiorcy (funkcja windykacyjna). Właściciel firmy musi wnieść opłatę za złożenie wniosku oraz wpłatę na koszty przyszłego postępowania.
• Przedsiębiorca musi posiadać minimum dwóch wierzycieli.
• Gdy przedsiębiorca posiada nieruchomość, która wchodzi w skład masy upadłościowej to podlega ona sprzedaży bez zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych przedsiębiorcy.

—

Podsumowując, każdy rolnik, który tylko ma taką możliwość, powinien starać się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, gdyż jest dużo korzystniejsza niż upadłość gospodarcza.